Theaterwoordenboek

Het gaat hier om een globaal woordenboek, niet alle termen zijn opgenomen en weet je er meer, mail ze me dan.

	3 – punt belichting:	Uitgangspunt van een lichtplan. Front licht, zijlicht, en tegenlicht
	A
→	Absurd / absurdistisch toneel / absurdisme
→	Accepteren	Aanvaarden of in spel aannemen wat de medespeler aanbiedt
	Achterdoek	Zie fontdoek
→	Act	Optreden van een artiest in een show (bijv. goochelaars-act)
→	Acteren / acteur / actrice	Toneelspelen /Toneelspeler
→	Actie/ handeling	Zichtbare handeling tijdens het dramatisch spel
	Afdekken	Op het toneel voor iemand anders gaan staan. (=) coucheren, afschermen.
→	Afgang	Van het toneel af gaan of voor schut staan op het toneel.
	Afschmink	Crème waarmee de schmink vet wordt gemaakt waardoor deze makkelijk te verwijderen is. Waterschmink kan gewoon met water en zeep afgewassen worden.
	Afstopping	Doeken die gebruikt worden om het toneel dicht te maken en waardoor dingen die niet te zien mogen zijn ook niet te zien zijn.
	Aggregaat	Dieselmachine die stroom maakt, wordt vaak gebruikt bij popfestivals die buiten plaatsvinden.
	Aircrafts	Effect licht, zeer sterk gebundeld licht, meestal een aantal spotjes dicht naast elkaar. Geeft een mooi effect bij rook waarbij als het ware een lichtgordijn gemaakt kan worden.
	Amplifier	(èmplifajjer) Doos met elektronica bedoelt om het zachte geluid te versterken tot iets hoorbaars, ook wel versterker genoemd.
→	Amusement	Dingen die mensen vermaken, vaak ter ontspanning.
→	Applaus	Het klappen van het publiek
→	Articuleren / articulatie	Bij een goede articulatie verstaat iedereen je goed. Duidelijk spreken.
→	Artiest	De persoon op het toneel.
	Artiesteningang	Ingang meestal achter het toneel die toegang verschaft voor de artiesten. Voor sommige fans de plaats om handtekeningen te vragen.
→	Associëren / associatie	Verbinden of verbindingen zoeken met een onderwerp.
→	Attribuut / rekwisiet	Spullen die tijdens een voorstelling op het toneel gebruikt worden.
→	Auditie	Voor een rolverdeling worden mensen gezocht, de spelers spelen dan een stukje en de regie kiest de persoon.
→	Auteur	Schrijver
	B
	Back line	(bèklain) De geluidsinstallatie van de band inclusief de instrumenten. Meestal worden er de boxen van gitaristen mee bedoeld.
	Backstage pas	Sticker, armband of kaartje wat opgespeld wordt of aan een key-koord hangt en wat deze persoon recht geeft zich op en achter het podium te bevinden. Vaak erg geliefd bij fans van sommige popgroepen.
	Balletvloer	Kunststof zeil (vinyl) wat op de vloer wordt gelegd om het toneel voor dans geschikt te maken. Wordt meestal in zwart of wit gebruikt. Oorspronkelijk bedoelt om dansers niet uit te laten glijden wordt dit tegenwoordig meer cosmetisch gebruikt.
	Banken	Een aantal lijntjes (lichtstanden) achtereenvolgens bij elkaar geprogrammeerd, die tijdens een voorstelling apart getoond kunnen worden. bv. bij een liedjesfestival dat elk nummer onder een bepaalde bank geprogrammeerd is.
	Barndoor	4 ijzeren “flappen” aan boven, onder en zijkanten van een spot om het licht van een fresnel of PC af te vlakken.
	Bedweter	Iemand die bij de belichter of geluidsman gaat staan en met termen gaat gooien die eigenlijk niet relevant zijn.
→	Belichter / belichting / belichten	De technici die de lampen hangen en stellen.
→	Bevriezen / freeze	Stoppen met bewegen en praten in een scène waarbij je doodstil blijft staan.
→	Beweging / bewegingspatroon	1. Wijze waarop een personage zich beweegt. 2. Wijze waarop de rollen zich ten opzichte vaan elkaar bewegen. (mise-en scène)
→	Bewerken	Het aanpassen van een toneelstuk ter versterking van de visie van de regie en de spelers.
→	Bijrol	Ondergeschikte rol in toneelstuk of film.
→	Black out	1. Theaterlicht gaat helemaal uit. 2. Speler weet plotseling zijn tekst niet meer.
→	Blijspel / komedie	Een vrolijke lichtvoetige voorstelling met vaak veel misverstanden over alledaagse onderwerpen.
	Blinders	(blainder) Serie spots in vierkante houder die doorgaans richting publiek worden gericht, om (inderdaad) het publiek te verblinden
→	Blokkeren	Vastlopen, je stopt dan met spelen in een situatie en of emotie. Door een negatieve (re)actie niet reageren op een impuls van de tegenspeler, zodat het spel stilvalt.
	C
→	Cabaret	Vorm van spelen waarbij vaak met de 4e wand gespeeld wordt. Verhalen met vel humor en soms een serieuze ondertoon. Vaak wordt er ook in gezongen.
→	Cast / casting	De spelersgroep.
	Centercluster	Enkele luidsprekers die midden boven het podium hangen. Soms wordt hierop alleen de zang gezet waardoor de verstaanbaarheid verbeterd.
	Chaser	Looplicht waarbij een serie lichtstanden automatisch in een bepaalde volgorde aan en uit gaan, populair bij concerten.
	Choreografie	Ontwerp van plaatsing, beweging en andere patronen uitgevoerd door dansers, acteurs en anderen die niet op een plaats kunnen blijven staan.
	Chorus	Effect apparaat om het geluid breder te laten klinken.
	Claque	Ingehuurde bezoeker van voorstelling die automatisch op de goede momenten lacht en klapt
→	Claus	Tekststuk van een speler, kan een woord zijn of een verhaal.
→	Cliffhanger (soap)	Moment aan het einde van een aflevering van bijv. een soap waardoor het publiek geprikkeld wordt naar de volgende aflevering te willen kijken.
→	Clown / clownerie	Komisch figuur. Clownerie is de speelstijl van een clown.
→	Conflict	Tegenstelling tussen rollen of binnen een rol met betrekking tot eenzelfde situatie of gebeurtenis
	Coucheren	Zie afdekken
→	Coulisse	Ook wel poten genoemd, het zijn de doeken aan de zijkant van het toneel, zijkant van toneel buiten het speelvlak.
	Crèpe	Kunstharen die bij de schmink gebruikt worden om snorren, baarden, bakkebaarden, borsthaar e.d. te maken
→	Cue	Teken om iets te doen, decorwisseling, lichtwisseling, opkomen afgaan enz.
	D
→	Dans	Theater-kunstvorm.
	Decibel	Ook wel DéBé genoemd. Eenheid van herrie, hoe meer herrie, hoe meer decibel. De pijngrens ligt boven de 120 decibel. Buiten mag tegenwoordig nog maar 60 db te horen zijn.
→	Decor	Hulpmiddel(en) bij het inrichten van de speelruimte op realistisch/naturalistische of suggestieve wijze.
Hierbij wordt ook licht/geluidgeur etc, bedoeld.
	Delay	(dielé) Apparaat wat het geluid vertraagd doorlaat. Ook wel echo genoemd.
→	Denktekst /Binnentaal	De tekst die een personage denkt en niet uitspreekt. Vaak te zien aan mimiek of fysieke expressie.
	Diafragma	Lamellen die voor de lamp over elkaar worden geschoven om de lichtdoorlaat van een profielspot te verkleinen waardoor een kleinere cirkel aan licht op toneel ontstaat..
→	Dialoog	Dramatische tekst voor twee personages.
	DI-box	(die ai boks) Direct input, een doosje waardoor signaal van bijvoorbeeld een gitaar doorgelust wordt naar de mengtafel.
	Diffuus	Niet scherp afgetekend licht.
	Dimmer	Apparaat wat het DMX signaal omzet naar spanning waardoor de lampen al of niet feller gaan branden.
	Dirigentenkamer	Kleine kleedkamer dicht bij het toneel, meestal bedoeld voor de dirigent, vaak maken ook solisten gebruik van deze kleedkamers.
	DMX	(analoog & digitaal) digitaal dmv DMX stuurt de gegevens c.q. standen naar de dimmers, één DMX signaal bevat 512 adressen die aangestuurd kunnen worden. In analoge vorm gebeurde dat met een sturing van 0 tot 10 volt.
	Doorduwer	Iemand die zegt het licht te doen en alleen maar een knopje indrukt voor de volgende lichtstand. (Kan ook bij geluid, zelfs gekoppeld met licht)
→	Doorloop	De voorstelling in zijn geheel een keer achter elkaar spelen. als repetitie zonder onderbrekingen.
→	Drama	Drama komt uit het Grieks en betekent handeling. Het spelen van een verhaal in een nagemaakte werkelijkheid
→	Dramatische handeling / handeling
→	Dramatische ontwikkeling / ontwikkeling
→	Dramatiseren	Een verhaal of situatie omzetten naar spel
	Droog	Er zit geen galm op het geluid.
	Druppel	Klein microfoontje wat verbonden is aan een zender, wordt veel gebruikt door cabaretiers en musicalacteurs. Ook wel headset.
→	Dubbelrol	Twee verschillende rollen die door dezelfde persoon gespeeld worden.
	E
	Effecten	Een bepaalde wijze waarop licht zich beweegt. B.v. van binnen naar buiten, om en om etc. Bij geluid gaat het om galm, chorus, echo enz.
	Effectenrek	Rekje waarin geluidseffectapparaten zitten zoals; Galm, echo, delay, equalizer enz.
→	Emotie	Gevoelens zoals boosheid, angst, verdriet, blijheid e.d.
→	Ensceneren / enscenering / mise-en-scène	Het plaatsen van de spelers in de speelruimte en eht afspreken van de posities in de verschillende situaties.
	Equalizer	Apparaat om de toonregeling mee in te stellen, heeft voor verschillende frequentiegebieden een aparte volumeregelaar.
	Expander	Effectapparaat, zorgt voor een verbetering van het geluid
→	Expressie	Zichtbaar of hoorbaar gedrag in houding, mimiek, taal/stem, klank, gebaar, (manier van) bewegen
	F
	Fader	(veder) Schuif waarmee je het geluid harder mee kunt zetten. (Zet de schuif maar open.)
	Fhantomvoeding	Voeding voor (condensator) microfoons
→	Figurant / figureren	Onbelangrijke, vaak zwijgende rol.
Wel van belang voor sfeer.
	Filament	Gloeidraad van lamp
	Filterhouder	Twee ijzeren plaatjes met een groot rond gat er in om gekleurd folie in te schuiven. Zo kun je een kleur kiezen voor licht.
	Filters	Zie kleurenfilters
→	Flashback	Dramatechniek waarbij gebruik wordt gemaakt van een herinnering of gebeurtenis uit het verleden.
	Flightcase	(vlaitkees) Kist waarin de apparatuur beschermt zit verpakt ook geschikt om door de lucht te vervoeren.
	Floormanager	Vloer-leider, man of vrouw die de leiding op de opnamevloer heeft bij TV en constant in contact staat met de regie.
→	Focus / Focussen	Punt op de speelvloer waar de aandacht van de toeschouwer zich op richt.
	Fogger	Zie rookmachine.
	Fontdoek	Donkerblauw of zwart achterdoek op het toneel.
→	Freeze / bevriezen	Een houding een bepaalde tijd vasthouden.
	Fresnel	Soft edge beam, dus geen scherpe cirkels, geeft een mooi vlekje geeft op het toneel met zachte overgangen. (speellicht)
	Fries	Zwart dook wat boven het toneel over de hele breedte hangt, Meestel hangen er meerdere achter elkaar. Ze zorgen er ook voor dat je de lampen en andere voorwerpen boven het toneel niet ziet.
	Front	De voorkant van het podium of toneel.
	Frontlicht	Licht vanuit de zaal gericht op de voorkant van het toneel.
	Frost	Fliter die voor een spot geplaatst het licht verstrooit.
→	Fysiek spel	Spel van het lichaam zonder de stem: houding, beweging, gebaren en mimiek.
	G
	Gaasdoek	Een uit een stuk wit of zwart doek, wat men gebruik voor effecten. Pas als men licht geeft achter het doek is het alsof het doek er niet meer is en kan men zien wat er achter is. Door het doek zelf te belichten kan alles wat erachter gebeurd uit het zicht gehaald worden
	Gaffa	Zie tape
→	Gebaar	Beweging van het lichaam of een gedeelte daarvan (arm, handen, schouders, hoofd, benen, romp)
	Geluidsinspeciënt	Zie mixer
	Geluidsinstallatie	Zie PA
	Geluidsman	Zie mixer
→	Generale repetitie	Laatste repetitie voor de première waarbij alles gaat zoals ij de voorstelling, inclusief licht, geluid, decor, grime en kleding
	Genie	Elektrisch bedienbaar “bakje” om het licht te stellen en het grit vol te hangen, verrijdbare lift. Vervanger van de trap en gaat tot ongeveer 9 meter hoogte.
	Gobo	Metalen plaatje waarin een vorm uitgestanst is en wat voor een lamp gezet kan worden. Wordt gebruikt in een profielspot of een scan. Tegenwoordig is het mogelijk om zelfs kleurengobo’s te laten maken. Op deze glazen plaatjes wordt dan een afbeelding afgedrukt.
	Gold	Lichtkleur, meestal 151 of 152, deze gouden lichtkleur geeft een warme sfeer op toneel. Zie ook filter.
	GreenGo	Draadloos intercomsysteem van ELC
	Grid	Buizen constructie aan het plafond waar men licht en doeken aan kan hangen. Een vaste constructie dus niet beweegbaar
	Grimas	Merk schmink net als Kryolan, ook wel een gezicht trekken, hij trok een raar grimas.
	Grime	Zie schmink.
→	Grime / grimeren / grimeur	Make-up voor theater om karaktereigenschappen of maskers vorm te geven op gezicht en eventueel handen en hals of om spelers in het toneellicht natuurlijk te laten zijn.
	H
→	Handeling / actie	Activiteiten van een personage die een verandering te zien geeft in het spel zowel uiterlijk(actie) zowel innerlijk(motief.
→	Handpop	Pop die wordt bespeeld met een in de pop gestoken hand.
	Haspel	Cilinder waar omheen de kabels worden opgerold.
	Hazer	Rookmachine. Maakt mist over het hele toneel goed regelbaar
→	Hoogtepunt / Climax	Punt in de dramatische ontwikkeling waarop spanning, conflict e.d. op het hoogste punt is; vaak het moment voor de crisis maar het kan zich ook aan het begin of het eind van de dramatische ontwikkeling bevinden.
→	Hoorspel	Spel d.m.v. klanken, geluiden en tekst zonder beeld.
	Horizonbakken	Halogeen lampen die het horizondoek verlichten. Meestal worden drie kleuren gebruikt waardoor bijna alle kleuren op het het horizondoek of achterdoek kunnen worden gemaakt.
	Horizondoek	Wit achterdoek op het toneel wat opgespannen wordt en waarop licht wordt gezet. Dit geeft een gevoel van ruimte.
	Horizonlicht	Zie horizonbakken.
→	Houding	Fysieke karakteristiek voor een personage.
	I
→	Identificatie / identificeren	Vereenzelviging van de toeschouwer met één of meer personages uit het stuk.
→	Improvisatiespel / improviseren	Vorm van spelen/dramatiseren/toneelspelen waarbij spelers of onvoorbereid, of deels voorbereid of op een vast stramien met enkele suggesties (= spelgegevens) als uitgangspunt spel ontwikkelen.
→	Impuls	Eerste idee of opwelling die in spel opkomt en uitgespeeld wordt.
	In-ear	Kleine meestal op maat gemaakte koptelefoon die voor publiek niet zichtbaar is. Zie ook oortje en monitor, de muzikant kan zichzelf dan horen. Wordt door sommige acteurs gebruikt als soufleur.
→	Inleiding / introductie	Begin van een verhaal of scène waarin de wie en waar vaak duidelijk wordt.
	Inlooptijden / uitlooptijden	Aantal seconden dat het licht (een bepaalde stand)moet opkomen c.q. moet verdwijnen.
→	Inspiratie	In drama: ingeving, bezieling of ideeën krijgen voor dramatisch spel.
→	Intensiteit	De mate van kracht, beleving en dynamiek bij het uitbeelden van een rol of in het algemeen van spel.
→	Interview / rolinterview	Vraaggesprek om spelinformatie voor een rol te verzamelen.
→	Intonatie / intoneren	Stemtechniek. Het verloop van toonhoogte (melodie). Daarbij kan je ook het tempo, ritme, timing, pauzes, intensiteit, klankkleur veranderen
	J
→	Jabbertalk / jabberen	Fantasietaal. (niet bestaande taal, bijv “klinkt als Frans”)
	K
	Kap	De toneeltoren boven het toneel waarin de trekken hangen met het decor, horizondoek, poten, licht enz.
→	Karakter	Een eigenschap die een individu onderscheidt van anderen.
→	Kijkrichting	Aanduiding voor de wijze van kijken van spelers ten opzichte van elkaar. Dit is van essentieel belang bij het ensceneren van een spel (bijvoorbeeld: elkaar aankijken, langs iemand heen kijken).
	Klager	Iemand die vind dat het allemaal anders moet. Het licht moet warmer, enz.
→	Klankkleur
	Kleedkamer	Ruimtes achter of onder het toneel waar de artiesten zich kunnen omkleden, schminken en douchen
→	Kleurenfilter	Gekleurde folie die voor de lamp geschoven wordt waardoor deze een andere kleur licht geeft, daardoor veranderd sfeer en temperatuur op het speelvlak. Bekendste kleuren zijn 151/152, warm gold. Leukste kleur is 130, volledig transparant, een gewone lamp dus. Sommige mensen achter de lichttafel vergeten weleens de keuze te maken of ze verlichten of belichten. Beide is nodig maar waar doe je wat…
→	Klucht	Komisch en vaak platvloers kort toneelspel.
	Kluit	Blok ijzer van 6 of 12 kilo wat diende om als tegenwicht in de trekkenwand te worden gebruikt. Vaak worden ze ook gebruikt om schoren vast te zetten.  Tegenwoordig bestaan er nieuwe versies van de kluit, de zogenaamde stageweight.
	Klus	Omschrijving voor het opbouwen, belichten en mixen van een optreden en vervolgens het afbreken bij elkaar. Dat is een hele klus.
	Koffie	Drank die warm gedronken wordt vaak met een beetje suiker of melk. Populair bij theatertechnici
→	Komedie / blijspel	Komisch toneelstuk.
	Koperen Kees	Vierkant blokje van 3 cm x 3 cm wat precies in het midden voor op toneel is aangebracht, en geeft daarmee het midden aan.van het toneel. Wordt veel gebruikt om het decor goed te plaatsen en te belichten.
→	Kostumering / kostuum / kostuumontwerper	Het geheel van zichtbare kledingstukken die de acteurs dragen, behorend bij hun rollen en in de context van het te spelen toneelstuk. Vormgevingsmiddel.
Kostuumontwerper: de persoon binnen een theatergezelschap die verantwoordelijk is voor het ontwerpen en bedenken van de kostuums.
	Koudijs	Rookmachine. Maakt rook die op de “grond” blijft hangen, gemaakt met onderkoelde stikstof en warm water. Doorgaans kostbaarder dan zogenaamde olierook.
	Kringen	Aantal kanalen waarmee men in totaal een x-aantal lampen kan aansturen in een maximum van b.v. 2 KW.
→	Kunstdiscipline / kunstvorm	Architectuur · Beeldende kunst (performance) · Film & video · Toegepaste kunst · (Wereld)literatuur
Fotografie ·Theaterkunstvormen: Muziek · Opera · Musical · Theater · Dans · Mime
	Kwartet	4 mensen die bijvoorbeeld samen dansen, spelen, zingen enz.
	L
	Lampvoet	Schroefdraad cilinder waarin de lamp wordt gedraaid in de maten:E14 / E27
	Led	Licht wat sterk in opkomst is en inmiddels in alle soorten lampen wordt gebruikt, er zitten soms meerdere leds in een lamp. Ttheatertechnici hebben tegenwoordig een zaklamp met ledjes in plaats van gewoon licht. Voordelen zijn: minder stroomverbruik en lange levensduur.
→	Lichaamstaal	Boodschap die wordt overgebracht door, soms ook onwillekeurige, houdingen, gebaren en bewegingen van het lichaam.
→	Licht	Belichting van het toneelstuk. Vormgevingsmiddel, theatertechniek.
	Lichtinstallatie	De lampen, stuurtafels, klemmen, buizen, truss. Enfin alles wat met het licht te maken heeft bij elkaar behalve de man of vrouw die het spul bedient.
→	Lichtontwerp	Het plan dat de lichtontwerper maakt op basis van de wensen van de regisseur en de stijl van het stuk.
→	Lichtplan	Draaiboek van het totaal aan lichteffecten voor een voorstelling en de volgorde daarvan / Vel papier waarop staat weleke lampen er gebruikt gaan worden waar ze hangen, met welke kleur en waar ze op gericht zijn.
	Lichttafel	Mengtafel om het licht te sturen, tegenwoordig worden er vaak programma’s opgezet om gecompliceerde standen te maken. Vroeger kon je met een schuif een of meerdere lampen aanzetten met een maximum van 2000 watt, dat heet een kring (zie kringen).
→	Lichttechnicus	De man of vrouw die de lichten bedient met de lichttafel, een mixer voor lampen.
	Lift	Onontbeerlijk bij zware klussen. Ook mogelijkheid voor iemand om mee te mogen rijden met de vrachtwagen.
	Lijntjes	Mogelijkheid om meerdere kringen onder een schuif te bedienen.
	Lijsttheater	Een theater met een, meestal verhoogd, podium
	Limiter	(limmitter) Apparaat wat er voor zorgt dat bijvoorbeeld een stem continu even hard klinkt. Beperkt bij te harde uithalen even het volume.
→	Locatie	De plaats waar de scène zich afspeelt.
→	Locatietheater	Theater op een andere plaats dan op het toneel of in het theater.
	Luidspreker	Conusvormig ding van flexibel materiaal (vroeger karton) wat in trilling wordt gebracht door een koperen spoel aan de achterzijde. Door die trillingen wordt het geluid hoorbaar.
	Lumen	Lichtopbrengst vroeger werd de eenheid kaars gebruikt.
	M
	MacYoke	(mekjook) Computer gestuurde spot waarbij alle kleuren zijn te maken en gobo’s te gebruiken.Bewegend licht, soms ook wel wapperkoppen genoemd. Deze lampen worden steeds meer in theaters gebruikt, ze zijn inmiddels stil genoeg.
	Manteau	Verrijdbare vaste coulisse met mogelijkheid tot het inhangen van licht (gaat over in portaalbrug) de jas (Frans) van het toneel.
→	Marionet	Pop die aan draadjes wordt bewogen.
→	Masker	Gezichtsattribuut om een karakter uit te vergroten of juist de mimiek te neutraliseren (wit masker).
→	Maskerspel
	Mastiek	Soort klei die door de grimeur gebruikt wordt om neuzen een andere vorm te geven, ook geschikt om wonden, puisten e.d. te maken.
	Mengtafels	Tafel met 50 tot soms meer dan 2000 knoppen en schuiven om het geluid te mixen. Voor licht en geluid worden (als u dat nog niet wist) aparte tafels gebruikt.
	Messen	IJzeren plaatjes die voor een lamp geschoven worden waardoor slechts een gedeelte van het toneel belicht wordt. Deze messen zitten meestal in een profielspot
	Microfoon	(Maik) Cilinder waar in gesproken en gezongen kan worden waarna het geluid omgezet in spanning naar de mengtafel gaat om bewerkt te worden.
	Midi	Systeem  om synthesizers, lichttafels, geluidstafels aan elkaar te koppelen.  (musical intrument digital interface)
→	Mime / pantomime
→	Mimiek
→	Mise-en-scène
	Mixer	Een mens die de verschillende geluiden van een onduidelijke brei tot iets wat de moeite van het horen waard is maakt. Het apparaat waar deze figuur mee werkt heet ook mixer, soms wat verwarrend als het geluid bijvoorbeeld slecht is ligt het aan de mixer.
	Monitor	Kan een beeldscherm zijn maar zijn ook de luidsprekers die richting de band staan zodat musici zichzelf kunnen horen. Tegenwoordig wordt vaak in-ear gebruikt.
→	Monoloog	Scene gespeeld met tekst voor één persoon.
→	Monteren / montage (verwijst naar theatermontage en filmmontage)
→	Motief	De reden van een actie op het toneel.
→	Motorisch moment	Het moment in een voorstelling waardoor alles in beweging komt.
	Moving Head	Bewegende lamp op vaste voet die via DMX wordt aangestuurd, deze bestaan in talloze versies. Tegenwoordig ook vaak met LED. Deze lampen gebruiken meerdere DMX kanalen, vandaar de computers in het theater.
	Multikabel	Een hoop verschillende kabels bij elkaar gepropt in een tuinslang.
	Mummie	Egyptische overledene die in verband gerold begraven is.
	N
→	Nabespreking	Het bespreken van de voorstelling na het spelen of repeteren.
→	Non-verbale communicatie (expressie / uitingsmogelijkheden / technieken)
	O
	Oortje	Kleine koptelefoon die als monitor dient, zie ook monitor ook wel in-ear
→	Open doekje	Spontaan applaus tijdens een voorstelling.
	Open doekje	Spontaan applaus van het publiek voor een actie van de acteur .
→	Openluchttheater	Theater zonder dak in de open lucht.
→	Opkomst	Het toneel op komen, tegenovergestelde van af gaan.
	Orkestbak	Gedeelte voor het toneel wat in de meeste theaters verhoogd of verlaagd kan worden. Plaats waar met de musicals en opera’s/operettes het orkest zit.
→	Overacting	Een manier van spelen waarbij je te overdreven doet.
	P
	PA	(pié) Public Adress systeem, de geluidsinstallatie bedoelt voor het publiek en meestal het beste afgesteld bij de mengtafel.
→	Pantomime / mime	Spel zonder woorden waarbij handen en hoofd maar ook de rest van je lichaam het werk doet.  VIDEO
	Parr	Typische lamp gebruikt bij popconcerten maar ook in het theater. De vorm is een (meestal) zwarte pijp, bol aan de ene kant en met een vierkante filterhouder aan de andere kant. In vier lichtbundelmaten (very narrow / narrow / medium / wide)
	Patchen	(soft & hard): soft patchen is stekkeren met behulp van de mengtafel; onder welke knop welke lamp komt zitten. hard patchen is gewoon op de oude manier in welk stopcontact welke lamp komt.
	PC	(pebble convex) & (plano convex) Geeft meer gecentreerd licht (uitlichten decor)
→	Performance	Optreden.
→	Personage	Rol
	Personeel	Dit roepen mensen van het geluid en lichtverhuurbedrijf om met zware spullen te kunnen passeren. Ook mensen die voor het bedrijf werken.
	Pieken	Tegenovergestelde van dalen, pieken kunnen echter je PA opblazen. Ook sierpuntig geval in de kerstboom.
→	Plaats	Waar sta je, wat is je plaats?
	Plopkap	Schuimrubber omhulsel voor de microfoon zorgt ervoor dat de wind en de ‘p’ niet tot overstuurde klappen leidt, ook wel windkap.
	Plug	Stekker voor het een of ander.
	Pluggen	Verschillende soorten zijn er XLR male / XLR female / jack / cinch / din
	Podium	Verhoging waarop artiesten hun kunstjes vertonen.
→	Poppenspel
	Portaalbrug	Loopbrug boven podium
→	Positie
	Poten	(Afstopping) Ook wel coulissen genoemd, het zijn de lange verticale doeken aan weerszijden van het toneel ze bepalen het maximale speelvlak.
	Praktikabel	(prakken) Podium delen van hout. 2 x 1 meter meestal in hoogte verstelbaar of vaste hoogtes van 20 cm / 40 cm / 60 cm.
→	Première	De officiële eerste opvoering van een stuk met publiek.
→	Presentatie / presenteren	Het aan en afkondigen.
	Prikken	Het plaatsen van stekkers in een snake of mengtafel
→	Productie	Wordt zowel voor een theatervoorstelling gebruikt als bij bijvoorbeeld een popconcert of festival
	Profielspot	Lamp met een dubbel lenzenstelsel, waarmee een bepaald gedeelte van het toneel precies kan worden uitgelicht, deze spot kan gebruikt worden om bijvoorbeeld een schaakbord te belichten zonder dat er ergens anders licht op valt. Zie ook messen
	Q
	R
	Raylight	Parren met een lossen spiegel en lamp, zonder lens.
→	Reactie / reageren	Je acteert als je iets ervaart, dan reageer je. bijvoorbeeld; Je ziet iemand, je ruikt iets, je bedenkt iets
→	Realisme
→	Recenseren / recensent / recensie	Het schrijven van een verslag met de eigen mening, meestal voor de krant of op internet.
	Redhead	TV spots
→	Regie	Het bepalen hoe de voorstelling gespeeld gaat worden.
→	Regieaanwijzing	Een aanwijzing gegeven door de regisseur over hoe iets gedaan moet worden in de voorstelling. Hoe reageer je, wat doe je enz.
→	Regisseur	Artistiek leider van de voorstelling.
→	Rekwisieten / attributen	Spullen die tijdens een voorstelling op het toneel gebruikt worden.
	Remote	Afstandsbediening, tegenwoordig in het theater om licht mee aan te sturen.
→	Repeteren / repetitie	Oefenen van een voorstelling.
	Reverb	(rievurp) Effectapparaat Nagalm. Wordt gebruikt als het geluid te droog is, het maakt het geluid dus nat waardoor het als in bijvoorbeeld een grote hal gaat klinken.
	Rigging	Het ophangen van motortakels en andere objecten aan het dak van zalen waar bijvoorbeeld truss aangehangen wordt tbv licht en geluid. Een rigger is iemand die dit werk doet, er zijn speciale opleidingen voor.
	Ritchie Severijns	Gitarist waarmee ik Hendriks 4t ver 3t heb gespeeld
	Rokken	De doeken om practikabels heen om ze mooi dicht te maken
→	Rol	Een personage uit de voorstelling
→	Rolbiografie	Het beschrijven van een personage
→	Rolinterview	Het interviewen van de acteur of actrice over de rol. De speler kan daarin ook de rol aannemen.
→	Rollenspel	Situatie met meerdere spelers waarbij ze allemaal een personage spelen.
→	Rolopbouw	Het bedenken en uitdiepen van een personage.
	Rolschaatsen	Beweging gebaseerd op een soort schoen met wieltjes
	Rondzingen	Fluitend geluid wat ontstaat als een microfoon te dicht bij een luidspreker staat.
	Rookmachine	Machine die een ondefinieerbare pluk rook produceert over het toneel zie ook fogger, hazer en koudrook./ koudijs
→	Ruimte	Waar ben je, hoe gebruikt je dat?  Bijvoorbeeld in een vreemde enge kamer is het anders als op het strand.
	S
→	Samenspel	Het acteren en dus reageren van de spelers op elkaar. De afstemming van de spelers
	Scan	Lamp waarvoor een spiegeltje zit, deze wordt op afstand bestuurd, verder kunnen ook de kleuren, gobo’s, en nog veel meer op afstand aangepast worden. Bijvoorbeeld de Intella-beam en Mac Yoke.
→	Scenario / script	De complete tekst van de voorstelling voorzien van regieaanwijzigen.
→	Scène
→	Schakelen	Van de ene emotie naar de andere emotie overgaan. Het kan ook een versnelling of vertraging zijn.
→	Schimmenspel	Spelen achter bijvoorbeeld een wit doek met een lamp er achter waardoor alleen de schaduwen zichtbaar zijn.
	Schmink	Verschillende kleuren crème die op water of vet basis wordt gebruikt om een gezicht te beschilderen, je kunt zo iemand bijvoorbeeld ouder of jonger maken. De schmink is ook ter bescherming van de huid voor de harde lampen. zie ook grime.
	Schoor	Driehoek van hout die decorwanden overeind houdt, vaak worden ze stabiel vastgezet met kluiten (zie ook kluit)
→	Script	De toneeltekst met de regie aanwijzingen.
	Sejour	Geld wat gebruikt wordt door technici en artiesten om te eten.
	Set	Deel van een concert, tussen iedere set zit meestal een pauze. Bij de film de opnamelocatie.
	Setje	Complete installatie voor een zaal, meestal licht en geluid, kan echter ook een combinatie van twee kledingstukken zijn.
→	Show
	Sierdoek	Extra doek wat in sommige theaters nog voor het voordoek hangt
→	Situatie
→	Sketch	Korte scène waarin meestal komische voorvallen zitten.
→	Slapstick	Denk aan Charlie Chaplin
→	Slowmotion	Vertraagd spelen.
	Sluiertrek	Eerste trek die de toneelopening mede bepaalt, de hoogte in dit geval. Verbergt de portaalbrug.
	Snake	(sneek) Geen Fries dorp maar een slang met aan de kop een groot aantal gaten om microfoons en andere signalen te prikken, zie ook multikabel.
→	Soap	TV serie die dagelijks wordt uitgezonden. Bijvoorbeeld Goed tijden slechte tijden.
→	Solo / solotoneel	Voorstelling door één persoon.
→	Souffleur / souffleren	Iemand die aan de zijkant van het toneel de spelers de tekst toefluistert. Vroeger was er vaak midden voor op het toneel een gat waar de souffleur in zat.
→	Spanning	Zonder spanning wordt alles flauw, spanning is de druk die ontstaat in een voorstelling door de relaties van de rollen en de situatie.
→	Spanningsboog
	Speaker	Zie luidspreker
	Speciaaltje	Een lamp die alleen maar voor een doel gebruikt kan worden
→	Speciaaltje (bij lichtgebruik)	Spot die  gebruikt wordt om een specifieke plaats te belichten, heeft ook vaak een harde rand.
→	Speelduur
→	Speelstijl	Je kunt groot, klein, komisch, serieus, realistisch spelen… allemaal stijlen.
→	Speeltijd
→	Speelvlak	Het gebied op het toneel waarop gespeeld wordt.
→	Spel / spelen / speler
→	Spelgegevens
→	Spelimpuls
→	Spelopbouw
→	Spelwerkelijkheid
	Spiegelbol	Bol die helemaal is volgeplakt met spiegeltjes van ongeveer 1 cm x 1 cm. Bekend van disco’s. In alle soorten en maten verkrijgbaar.
→	Spiegelen	Iemand imiteren die tegenover je zit alsof je in de spiegel kijkt.
	Standen	Het aantal verschillende lichtmomenten op chronologische volgorde in een uitvoering
	Standje	Combinatie van enkele lampen die branden, verschillende scènes hebben verschillende standen licht.
→	Status	Er bestaat hohge en lage status. Een baas heeft tov een arbeider bijvoorbeeld een hoge status.
	Stekker	Plug voor het een of ander.
→	Stem / stemgebruik
→	Stil spel	Spelen zonder tekst.
→	Stokpop
	Stroboscoop	Snel knipperend flitslicht
→	Subtekst	De bedoeling onder een tekst stoppen die anders kan zijn dan de inhoud.  Wat een leuke jas… (subtekst: lelijke jas)
	T
→	Tableau vivant	Een stilstaand moment waarbij de spelers in een bepaalde positie staan en niet bewegen.
	Takel	Machine waarmee truss omhoog getrokken kan worden. Wordt ook wel eens voor mensen gebruikt als speciaal effect.
	Tandenlak	Soort nagellak die gebruikt wordt om tanden meestal zwart maken, bekend effect bij bijvoorbeeld heksen.
	Tape	(teep) Speciaal plakband wat op podia wordt gebruikt. Meestal zwart. Ook wel gaffa, naar het merk, genoemd. gaffa (Nichiban) / vinyl Tape is altijd maar voor even.
	Tegenlicht	Licht van achteren (diepte)
→	Tegenspel / tegenspelen / tegenspeler
→	Tekstinterpretatie	De inhoud die aan een tekst gegeven wordt.
→	Tempo	De snelheid waarmee gespeeld en gesproken wordt.
→	Theater
→	Theatergezelschap	De groep die samen de voorstelling maakt, spelers, technici, regie enz.
→	Theatervorm	Locatie theater, Griekse tragedie, klucht, musical enz
→	Theatervormgeven / theatervormgever / theatervormgeving
→	Theatrale middelen:	Spelgegevens, enscenering en materiële vormgevingsmiddelen.
→	Thema	Bekende thema’s zijn; de liefde, de dood
→	Tijd (dramatische)
→	Timing	Het moment dat de speler kiest om iets te zeggen of te doen.
→	Toneel	De ruimte waarop de voorstelling gespeeld wordt.
→	Toneelbeeld	Waar staat wie en wat op het toneel.
→	Toneelbelichting	Zie belichting
→	Toneelbewerking	Een boek of gebeurtenis bewerkt tot een toneelvoorstelling
	Toneelopening	Maximale speelvlak: en kijkopening.
→	Toneelschrijver	De tekstschrijver van de voorsteling
→	Toneelstuk	Script of de voorstelling
→	Toneeltekst	Script
	Toneeltoren	Grote ruimte boven het toneel die gebruikt wordt om decor op te hangen dat uit het zicht van het publiek moet blijven. De meeste toneeltorens zijn meer dan 22 meter hoog.
	Toneelvloer	Houtenvloer die ook geschikt is om op te dansen, deze vloeren zien er uit als parket en zijn meestal 3 cm dik. Een spijker die in de vloer wordt geslagen en er na de voorstelling wordt uitgehaald laat na een jaar geen gat meer zien.
	Toplicht	Licht van boven op je hoofd en schouders wardoor je ‘los’ komt van de achterwand.
→	Totaaltje (bij lichtgebruik)	Lichtplan waarbij het hele toneel uitgelicht is.
→	Transformeren / transformatie	Veranderen in een ander personage.
	Trek	Buis die van links naar rechts boven het toneel hangt, aan een trek kunnen friezen, poten, lampen en decorstukken worden opgehangen.  Tegenwoordig gaat dit allemaal elektrisch en soms zelfs computergestuurd.
	Trekkenwand	Buizen die men, door bediening aan één zijkant, kan laten bewegen voor het in hangen van licht / decor en afstopping etc.
→	Treurspel / tragedie	Voorstelling met een droevige afloop, Shakespeare was er goed in!
	Truss	Aluminium buizenstelsel zoals hier links is afgebeeld. Bedoelt om licht, geluid en doeken aan op te hangen. Vanwege zijn constructie erg sterk.
→	Try-out	Uitprobeervoorstelling
	Tussendoek	Doek wat bij gebruik het speelvlak kleiner maakt. kan verhangen worden.
→	Typetje	Versterkte weergave van een personage, vaak extreem gespeeld.
	U
→	Uitbeelden / uitbeelding	Laten zien in spel.
→	Uitingsmogelijkheden (nonverbaal-verbaal)	Gesticuleren, een gezicht trekken zijn non verbale taal.
	Uitlichten	Het afstellen van de lampen waarmee het toneel belicht wordt.
	V
	Variac	Dimmer
→	Verbale expressie (uitingsmogelijkheden / technieken)	Praten, schreeuwen, huilen, lachen, mompelen enz. geluid gemaakt door de mond.
→	Verdeling van het speelvlak	De indeling van het toneel.
→	Verhaal
	Vermogen Watt	Stroomverbruik
	Versterker	Zie Amplifier
→	Vertellen / verteller / vertelling	Persoon die de voorstelling voorziet van extra informatie, verhalen vertellen is een kunst op zich.
→	Vertelpantomime
→	Vertonen	Laten zien
→	Videoclip	Korte film vaak gebruikt ter promotie van populaire muziek.
→	Vierde wand	De denkbeeldige wand tussen toneel en publiek
→	Vijf W’s (wie wat waar wanneer waarom)	Wie, wat, waar, wanneer en waarom. De vijf vragen die een acteur zich obver de rol zou moeten stellen.
	Vlakke vloer theater	Een theater zonder verhoogd podium.
	Voetlicht	Licht op de grond aan de voorkant van het toneel in de richting van de spelers. Dit waren vroeger kaarsen.
	Volgspot	Een groot uitgevallen profiel
	Voordoek	Doek wat voor het toneel hangt
→	Voordracht
→	Voorstelling
→	Vormgeven / vormgever / vormgeving	De persoon die de vormgeving van de voorstelling bepaald.
→	Vormgeving	De aankleding van het5 toneel, kleding, licht, grime, decor.
→	Vormgevingsmiddelen	Decor, geluid, grime, kostuum, licht, rekwisieten/attributen
	W
→	Warming-up	Oefeningen om het lichaam op te warmen voor het spelen.
	Water	Dorstlesser bij uitstek
	Windkap	Schuimrubber omhulsel voor de microfoon zorgt ervoor dat de wind en de ‘p’ niet tot overstuurde klappen leidt, ook wel plopkap.
	X
	XLR	Meestal drie polige stekkers gebruikt voor microfoons. Deze stekkers worden ook gebruikt bij computergestuurd licht.
	Z
	Zaalbrug	Loopbrug in de zaal tegen het dak om lampen te verstellen.
	Zaalmix	De wijze waarop het geluid klinkt in de zaal. De combinatie van alle instrumenten, zang partijen bij elkaar.
	Zever	Iemand uit het publiek die blijft zeuren over de kwaliteit van licht en geluid.
	Zijbrug	loopbrug aan weerszijden van het podium.
	Zijlicht	Lampen vanuit de zijkant van het toneel. Wordt veel gebruikt bij ballet om bewegingsvormen te accentueren..
	Zwevende vloer	Houten toneelvloer onmisbaar voor dans, ligt in de meeste theaters.

Panhuizen, Beekmans, Bekkers, Eenbergen, Slegers & Hendriks © 2019